NDT Bobath (Bobath concept)

NDT Bobath jest skuteczną techniką rehabilitacji pacjentów z organicznymi zmianami w mózgu, w tym z mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD) oraz skutkami udaru niedokrwiennego mózgu. Zastosowanie koncepcji Bobath pozwala na osiągnięcie wyników w postaci pełnego przywrócenia aktywności ruchowej u pacjentów w różnym wieku.

Technika ta została opracowana przez brytyjskich fizjoterapeutów Berthę Bobath i neurofizjologa Carla Bobatha w 1943 roku. Poprzez długotrwałą obserwację pacjentów ze spastycznymi zaburzeniami mięśniowymi Bertha odkryła wzór w skutecznym współdziałaniu umysłu i ciała w leczeniu i wzmacnianiu całego organizmu, a nie poszczególnych jego części. Natomiast Carl, jako profesor psychoterapii i neurofizjologii, naukowo uzasadnił koncepcję rehabilitacji neurodynamicznej i stworzył praktyczny algorytm jej zastosowania w pracy z pacjentami.

Koncepcja ta pomogła tysiącom pacjentów z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego na całym świecie poprawić jakość życia i poruszać się samodzielnie. 

Na czym polega metoda Bobath?

Koncepcja opiera się na wytwarzaniu przez pacjenta kontrolowanych, racjonalnych i świadomych ruchów, które pozwalają na zmniejszenie skurczów mięśni.

Ponieważ mózg człowieka jest plastyczny, jest zdolny do reorganizacji, tzn. zdrowa część mózgu może uczyć się i wykonywać zadania, które wcześniej wykonywała uszkodzona część mózgu. Poprzez serię ćwiczeń fizycznych i technik manualnych, ciało pacjenta jest uczone ponownego samodzielnego wykonywania niezbędnych ruchów.

Terapia Bobath umożliwia pacjentowi stopniowe przystosowanie się do normalnego trybu życia, bez dyskomfortu fizycznego.

Podstawowe zasady terapii Bobath dla dorosłych i dzieci:

• Bezbolesność — ćwiczenia nie mogą powodować bólu ani dyskomfortu u pacjenta.
• Regularność — terapia musi być wykonywana codziennie, aby uzyskać efekty.
• Plan leczenia — działania rehabilitacyjne wykonywane są w oparciu o dynamiczne możliwości pacjenta.
• Różnorodność ćwiczeń — terapia Bobath prowadzona jest ze stopniowym zwiększaniem trudności ćwiczeń.
• Stały nadzór lekarza prowadzącego i instruktora fizykoterapii, w niektórych przypadkach zaangażowani są neurolodzy, ortopedzi i neurochirurdzy.

Rehabilitacja pacjentów za pomocą terapii Bobath polega na pracy terapeuty ze specjalnym stołem, matami, technikami manualnymi i treningiem ruchowym.

Ćwiczenia obejmują osłabione i sparaliżowane części ciała. Pacjent jest uczony postrzegania swojej pozycji w przestrzeni i kontrolowania ruchów całej muskulatury.

Aby osiągnąć efekty, pacjenci muszą nauczyć się kontrolować własne napięcie mięśniowe poprzez prawidłowe stosowanie umiejętności napinania i rozluźniania, wykonywać ruchy zgodnie ze stereotypami psychomotorycznymi, co umożliwia odzyskanie koordynacji.

Wskazania do terapii Bobath

Stosowanie terapii Bobath jest zalecane w przypadku następujących patologii:

• Porażenie mózgowe;
• Opóźnienie rozwoju psychomotorycznego;
• Skurcze kończyn;
• Zaburzenia mobilności i równowagi;
• Guzy i stany zapalne mózgu;
• Zaburzenia karmienia;
• Asymetria;
• Następstwa udaru mózgu;
• Stwardnienie rozsiane.

W przypadku wszystkich tych schorzeń zastosowanie technik terapii Bobath przynosi efekty w postaci poprawy sprawności ruchowej.

Terapia Bobath dla dzieci

Terapia może być stosowana w rehabilitacji dzieci w pierwszym roku życia. W tym okresie mózg bardzo szybko adaptuje się do zmian, a ciało aktywnie uczy się wykonywania prawidłowych, samodzielnych ruchów. Zajęcia obejmują formę zabawową, dzięki czemu dziecko może próbować, czuć i bawić się różnymi przedmiotami, aby rozwijać umiejętności motoryczne. Wraz ze wzrostem liczby interakcji z elementami świata zewnętrznego, więcej części mózgu jest aktywowanych w tandemie z całym ciałem. Jeśli dziecko rozwija się powoli i przez 9 miesięcy nie potrafi siedzieć samodzielnie, należy skonsultować się z fizjoterapeutą i rozpocząć kurs terapii Bobath, która ma na celu rozwój umiejętności motorycznych i sensorycznych.

Metoda Bobath w leczeniu porażenia mózgowego — przykładowe ćwiczenia

Terapia Bobath poprawia umiejętności zabawowe i ruchowe dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym, uczy samoopieki i rozwija nawyki, których przestrzeganie jest obowiązkowe w życiu codziennym. Ćwiczenia łagodzą napięcie mięśniowe i sprzyjają przywróceniu prawidłowej aktywności ruchowej.

Przyjrzyjmy się przykładowemu zestawowi ćwiczeń z koncepcji Bobath dla dzieci z porażeniem mózgowym.

Na początku ćwiczeń dziecko leży na plecach w stanie napięcia ciała i kończyn:

• Rozluźniamy rękę. Weź kciuk sparaliżowanej ręki i przesuń go w kierunku zewnętrznej części dłoni. Przytrzymaj kciuk w nowej pozycji do 3 minut, aby rozluźnić mięśnie nadgarstka.
• Gdy skurcze ustąpią, a mięśnie się rozluźnią, weź opuszki palców nadgarstka i wyprostuj je, nie dotykając dłoni.
• Po wyprostowaniu palców spastycznej ręki należy zgiąć i wyprostować nadgarstek i odciągnąć go nie zmieniając pozycji kciuka.
• Następnie zegnij ramię, utrzymując kciuk w pozycji wyciągniętej. Wyciągnij rękę do przodu, zginając bark. Po zgięciu barku do maksymalnego kąta trzymaj ramię w tej pozycji, aż mięsień się rozluźni.
• Zginaj i prostuj nogi. Zegnij duży palec sparaliżowanej stopy dziecka do góry, utrzymaj tę pozycję, aż spastyczna noga dziecka się rozluźni. Jedną ręką naciskamy kolano, drugą ręką ciągniemy stopę w górę, a następnie w dół. Odsuń nogę. Maksymalnie wyprostuj nogi ze zgiętą stopą. Uciśnij wewnętrzną stronę kolana, wyciągając jednocześnie nogę na zewnątrz.
• Noga powinna być w pozycji zgiętej. Jedną ręką przytrzymaj palec stopy, a drugą ręką popchnij kolano w kierunku pożądanego ruchu. Powoli, nie zmieniając tempa, zginaj kolano do maksymalnego kąta.
• Zegnij kostkę, a następnie wyprostuj ją. Jedną ręką przytrzymaj duży palec u góry, a drugą pomóż dziecku zgiąć i rozprostować stopę.

Wykonuj ćwiczenie powoli, robiąc przerwy. Efekt uzyskuje się poprzez regularne i ciągłe ćwiczenia. Aby utrzymać prawidłową pozycję ciała, można zastosować ortezy — specjalne urządzenia ortopedyczne, które pomagają szybko przywrócić aktywność ruchową dziecka.

Terapia Bobath w rehabilitacji udaru mózgu

Rehabilitacja po udarze mózgu opiera się na stałym kontakcie z terapeutą rehabilitacyjnym. Lekarz daje pacjentowi możliwość odzyskania aktywności ruchowej poprzez „nową drogę”, wykorzystując plastyczność układu nerwowego. W tej koncepcji ciało ludzkie postrzegane jest jako jeden system, w którym wszystkie mięśnie i tkanki są ze sobą połączone. Wpływając na zdrową część ciała, można stopniowo przywrócić dotkniętą mobilność.

Ćwiczenia mają na celu zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśniowego. Metoda ta polega na rozciąganiu mięśni prostowników. Kurs gimnastyki leczniczej obejmuje szeroki zakres ćwiczeń rozciągających i wzmacniających mięśnie w celu odzyskania wrażliwości i samodzielnej kontroli nad ciałem.