Rehabilitacja pulmonologiczna (oddechowa) – cele i wskazania

Rehabilitacja pulmonologiczna to zbiór działań mających na celu przywrócenie zdrowia pacjentowi po przebytej infekcji koronawirusem lub innej chorobie zaburzającej czynności układu oddechowego. Pozwala odzyskać komfort życia i ponownie oddychać pełną piersią. Na czym konkretnie polega taki rodzaj rehabilitacji?

Czym jest rehabilitacja pulmonologiczna i kto powinien się jej poddać?

Rehabilitacja kończyn polega na ćwiczeniu w odpowiedni sposób mięśni i stawów po przebytej chorobie, operacji czy urazie i większość osób doskonale jest sobie w stanie wyobrazić, jak taka rehabilitacja przebiega. Tymczasem rehabilitacja pulmonologiczna przez długi czas nie była zbyt powszechnie wśród pacjentów znanym działaniem. Zmieniło się to w trakcie pandemii koronawirusa, który atakuje przede wszystkim układ oddechowy, doprowadzając do poważnych zmian w płucach pacjentów. Mimo to, chociaż o rehabilitacji pulmonologicznej wspomina się dużo, wciąż nie dla wszystkich jest jasne, w jaki sposób przebiega. 

Rehabilitacja pulmonologiczna przeznaczona jest dla pacjentów z przewlekłymi chorobami płuc, takimi jak obturacyjna choroba płuc (POChP), mukowiscydoza, astma oskrzelowa, rozstrzenia oskrzeli, zwłóknienia płuc czy nowotwory. Oprócz tego wskazaniem do podjęcia tej rehabilitacji jest przejście operacji na klatce piersiowej lub w górnej części jamy brzusznej, co może wpływać na zmianę komfortu oddychania. Chorzy borykający się z otyłością, chorobami kardiologicznymi oraz wszelkimi innymi schorzeniami wpływającymi na objętość i efektywność pracy płuc również mogą skorzystać z podjęcia rehabilitacji. 

Na czym polega rehabilitacja pulmonologiczna?

Niegdyś nazywana „gimnastyką oddechową” rehabilitacja pulmunologiczna ma swoją genezę w końcówce XIX wieku. Od lat 70tych ubiegłego wieku dziedzina ta rozwija się wielokierunkowo, włączając kolejne specjalizacje medyczne. Obecnie rehabilitacja pulmonologiczna prowadzona jest w warunkach szpitalnych, ambulatoryjnie i w domu pacjenta, efektywnie polepszając jego komfort życia. Dowiedziono, że zabiegi fizjoterapeutyczne mogą uzupełniać leczenie farmakologicznie i przynosić ulgę pacjentom cierpiącym np. z powodu nadmiernego gromadzenia się wydzieliny w oskrzelach. Rehabilitacja pulmunologiczna zmniejsza ryzyko wystąpienia stanów zapalnych i niweluje ryzyko powikłań pooperacyjnych. 

Rehabilitacja pulmonologiczna obejjmuje przede wszystkim dwa zakresy działań, czyli edukację i treningi. Edukacja dotyczy dokładnego wyjaśnienia, jak przebiega i rozwija się choroba, ze szczególnym skupieniem się na nauczeniu samooceny duszności i rozpoznawania sposobów reagowania na zaostrzenie. Edukacja obejmuje również strategie oddychania, tzw. toaletę drzewa oskrzelowego, prawidłowe stosowanie leków i metod inhalacyjnych. Zgodnie z najnowszymi wytycznymi nie należy również pomijać aspektów psychologicznych: nauczenia chorego, w jaki sposób radzić sobie z konsekwencjami choroby i jak postępować w przypadku ataków powodujących uczucie paniki. 

Z kolei działania fizjoterapeutyczne w ramach rehabilitacji pulmonologicznej są dobierane, dawkowane, a także kontrolowane w zależności od choroby i stanu pacjenta przez specjalistów. Ćwiczenia dotyczą generalnie koordynacji oddechowej w czasie wysiłku fizycznego. Oczywiście aktywność fizyczna jest bardzo umiarkowana i prosta: to marsz, nordic walking, ewentualnie wchodzenie po schodach, ćwiczenia na ergonomicznej bieżni, rowerze treningowym, a także pływanie. Bardzo istotne jest trenowanie funkcjonalne kończyn górnych: najczęściej fizjoterapeuci zalecają ćwiczenia z taśmami elastycznymi lub z użyciem ciężarów (nierzadko chorym podawany jest w trakcie ćwiczeń tlen, aby zwiększyć jego nasycenie we krwi). Wiele ćwiczeń wykonywanych jest pod okiem specjalisty, który kontroluje stan pacjenta, ale istotna jest także regularność i wykonywanie zaleconych, bezpiecznych ćwiczeń w domu. 

Rehabilitacja pulmonologiczna a COVID-19

Zgodnie ze statystykami, wielu ozdrowieńców mniej więcej miesiąc po przebytej chorobie doświadcza znacznego pogorszenia samopoczucia. Jest to związane ze zmianami w tkance płucnej, a niekiedy także mięśniu sercowym, które wymagają długiego czasu, aby się zregenerować. Do powikłań pocowidowych zalicza się przewlekłe zmęczenie, tzw. krótki oddech, różnorodne dolegliwości sercowo-naczyniowe, wynikające z niedotlenienia. 

rehabilitacja pulmonologiczna pomaga znacznie przyspieszyć proces regeneracji, a także podnosi jakość życia ozdrowieńców. Regularnie wykonywane ćwiczenia i poddawanie się nowoczesnym metodom rehabilitacyjnym takim jak terapia oddechowa polem elektromagnetycznym o wysokiej intensywności są obecnie podstawowym zaleceniem dla ozdrowieńców po COVID-19. Zabiegi pomagają rozszerzyć naczynia krwionośne i oskrzela, znacznie zmniejszają stany zapalne oraz obrzęki w błonach śluzowych, które powodują ból i zmniejszają objętość płuc. Rehabilitacja pulmunologiczna zwiększa siłę przepony i mięśni międzyżebrowych, usprawnia krążenie krwi, poprawia wentylację płuc. Rehabilitacja pulmonologiczna po COVID-19 powinna odbywać się w warunkach ambulatoryjnych i domowych, w ostrych przypadkach wskazane jest także skorzystanie z programów specjalistycznych uzdrowisk. Rehabilitację tego typu można podjąć zarówno w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jak i korzystając z oferty prywatnych ośrodków i fizjoterapeutów.